Tôi. Chuyện.
Cho năm 2023, Giải thưởng Dogma giới thiệu chủ đề “Chuyện kể tôi. Tôi kể chuyện” - sáng tác tự hoạ bằng Tự Kể.
“Chuyện kể Tôi. Tôi kể chuyện” sẽ là hành trình khám phá những ngã đường khác nhau mà người nghệ sĩ lắm khi phải dành cả một đời dấn thân để tìm thấy cái tôi hợp nhất của mình. Trải qua hành trình đa dạng đó, chứa đựng những thực hành, sáng tác ẩn chứa ký ức từ trong cuộc sống từng ngày, trong từng cộng đồng riêng, rốt cuộc không phải để hoà mình vào, mà để nhìn nhận rõ nét thế giới đa chiều mà một người duy nhất có thể đang phân thân cư ngụ.
Xuyên suốt qua lịch sử, dù trải qua bao nhiêu biến cố, bất ổn trong xã hội, cách mà người nghệ sĩ can đảm khẳng định cá nhân mình mãi là một nguồn lực trường tồn. Họ học hỏi từ gia đình, từ cộng đồng, từ trải nghiệm cá nhân riêng biệt và vận dụng sức mạnh nhân bản của nghệ thuật để khiến cho chúng ta có thể có một thế giới quan thông qua góc nhìn của một con người khác.
Trong những tác phẩm từ khởi đầu, khuôn mặt người đã từng định nghĩa mỹ thuật, như là tấm gương phản chiếu, như mặt nạ che đậy cả thế giới và cũng là nguồn cơn gây nên cảm giác vừa thu hút vừa phản cảm. Các danh hoạ từ Rembrandt đến Vincent van Gogh đã tạo dấu ấn bằng nhiều khuôn mặt, thường là của chính họ, để nhấn mạnh thực hành của mình. Đến nay, trải qua bao thế kỷ, những biến động toàn cầu, khủng hoảng khí hậu và đại dịch đã làm đổi thay cách mà người nghệ sĩ đương đại mô phỏng khuôn mặt và những thể dạng biến thiên của nó – nhằm phản ánh những sự thật sâu xa hơn ẩn sau sắc diện của loài người.
Qua chủ đề “Chuyện kể Tôi. Tôi kể chuyện”, giải thưởng Dogma muốn kêu gọi người nghệ sĩ khai phá lại quá khứ để trình bày những hiện thực đa dạng, cũng như tạo tác cho những luận đề khác biệt bằng cách vận dụng các dấu vết ký ức mang tính riêng tư, hoặc cũng có thể cộng đồng, hoặc quốc gia hoặc phổ cập trên cả thế giới. Hành trình tìm đến những câu chuyện, những lời thuật lại mà thường chỉ tồn tại mong manh bên lề của chốn lãng quên, chính là sự khẳng định mạnh mẽ, chất chứa ý nghĩa đa chiều rằng bản ngã của người nghệ sĩ luôn vừa hé mở, vừa ẩn dấu trong sự mặc tưởng khi nhìn lại những ngã đường đi qua để theo đuổi con người đích thực của chính mình.
Bàn về Tôi & Chuyện…
Và hơn thế nữa…
Để làm rõ thêm cho ý nghĩ hướng ra ngoại biên, người nghệ sĩ có thể nhắm vào góc nhìn nhận riêng tư phản ánh các chủ đề hiện tại liên quan đến, nhưng không nhất thiết giới hạn trong: biến đổi môi trường, vấn đề xã hội, giới tính, tác động của quá trình đô thị hoá lên giá trị truyền thống, phát triển công nghệ hoặc chủ nghĩa cá nhân đối với tính tuân thủ.
Người nghệ sĩ hãy tự do áp dụng các yếu tố về: chất liệu (chất liệu, ngành sáng tác), nội dung tưtưởng (suy nghĩ, cảm xúc, trải nghiệm) và ngôn ngữ nghệ thuật (đường nét, sắc độ, hình thể, màu sắc, kỹ thuật v.v…) để kết hợp, pha trộn, hợp nhất với các giá trị, hình dạng khác để rồi có thể tiết lộ về bản thân mình.
Chất liệu khác biệt: Điều này liên quan đến vai trò của chất liệu sử dụng để tạo tác, góp phần vào việc mang lại ý nghĩa hoặc điểm nhấn đáng chú ý. Sự lựa chọn sử dụng chất liệu của người nghệ sĩ, tính hiển nhiên hoặc biểu tượng của nó sẽ trở nên một phần của ‘sự đóng gói’ nhằm tạo nên ý nghĩa cũng như tuyên ngôn cần nhấn mạnh. Điều này bao gồm cả việc sử dụng những ‘found object’ (các vật thể tìm được) và chất liệu khác (chẳng hạn như các vật chế tạo phục vụ trong công nghiệp hay đồ vật gia dụng) v.v… và biến chuyển chúng thành ngữ cảnh.
Tính khôi hài và châm biếm: Nghệ sĩ có thể sử dụng nhiều cách, tuỳ theo lựa chọn của mình để chọc cười, chế giễu, châm biếm hoặc đả kích. Đây là cách các Giám khảo có thể nhận thấy cách hoàn cảnh cá nhân của người nghệ sĩ được phóng chiếu lên hiện thực rộng lớn hơn và/ hoặc bối cảnh chính trịxã hội.
Tính quan trọng của Tuyên ngôn nghệ sĩ: Việc có tuyên ngôn nghệ sĩ kèm theo tác phẩm là rất quan trọng để bổ sung, giải thích thêm ý nghĩa cho lựa chọn riêng của nghệ sĩ đối với chất liệu cũng như quá trình tư duy, hình thành ý tưởng cho tác phẩm.
Barthes từng gợi ý rằng việc viết và thực hiện tác phẩm là ngang bằng nhau. Cả hai đều mang tính vật chất và và đòi hỏi sức lực, cả hai đều vừa vạch trần vừa che dấu và cả hai đều cần được xem xét.
Thái độ với khi Kể